Tranh dân gian Ngũ Hổ Hàng Trống có nguồn gốc và ý nghĩa như thế nào?

Nguồn gốc tranh dân gian ngũ hổ Hàng Trống

Trong tín ngưỡng của người Viêt, Hổ được xem là linh vật có sức mạnh, oai linh. Sự tôn thờ đối với hổ được thần thánh hóa trong những từ ngữ như “Ngài” hay “Ông Ba mươi” đầy uy linh, quyền kính. Theo dòng chảy của văn hóa Việt, các bức tranh thờ Hổ cũng được nhiều nghệ nhân sáng tao. Trong đó, nổi tiếng có thể kể đến tranh dân gian ngũ Hổ Hàng Trống.

Tranh Ngũ Hổ hàng Trống được vẽ đẹp mắt, tinh xảo.

Tranh dân gian Ngũ Hổ tái hiện hình ảnh 5 linh vật hổ với các dáng thế khác nhau có nguồn gốc từ các nghệ nhân Hàng Trống. Đây là dòng tranh từ kinh thành thăng Long, mang trong mình bản sắc và thẩm mỹ riêng của người thành thị. Bức tranh Ngũ hổ ứng dụng các quy tắc về phong thủy, văn hóa, màu sắc, tạo nên một bức tranh ý nghĩa về văn hóa, phong thủy.

Tranh dân gian ngũ Hổ Hàng trống được sắp xếp bố cục cân đối trên mặt giấy, mỗi linh vật là một vẻ nhưng đều toát lên sức sống mãnh liệt của loài “chúa sơn lâm”.

Màu sắc tranh Ngũ hổ Hàng Trống

Được đánh giá là bức tranh sinh động với màu sắc hài hòa, tranh ngũ hổ Hàng trống sử dụng năm màu ứng với ngũ phương, ngũ hành và các mùa trong năm. Quan sát bức tranh có thể thấy hình ảnh chú hổ màu xanh (Thanh Hổ) phương Đông, hành Mộc và thuộc mùa Xuân; chú hổ màu đỏ (Xích Hổ) ở phương Nam thuộc hành Hỏa, mùa Hạ; chú hổ màu trắng (Bạch Hổ) phương Tây thuộc hành Kim và thuộc mùa Thu, và con Hổ màu đen (Hắc hổ) là hành Thủy ứng với phương Bắc, thuộc mùa Đông.

Đặc trưng màu sắc của dòng tranh hàng trống là sự kết hợp các màu sắc nổi bật một cách tinh tế. Tranh ngũ hổ Hàng Trống cũng được tạo bởi bản in những nét màu đen, sau đó các nghệ nhân dùng bút lông để tô màu, chuyển màu, tạo độ đậm nhạt sáng tối khác nhau. Chính bởi vậy, mặc dù 5 chú hổ có màu khác nhau nhưng lại rất liên kết và uyển chuyển. Khi nhìn tranh Ngũ Hổ, người xem sẽ cảm nhận được những khối thân chắc khỏe, thế đứng đường bệ, oai phong. Những chi tiết nhoe hoqn như đuôi, râu cũng được vẽ sắc nét, tạo thêm hình ảnh đường bệ cho chúa sơn lâm. Đặc biệt, mắt hổ được phối màu sắc hợp lý làm nổi lên nội lực của loài mãnh chúa.

Có thể thấy, màu sắc trong tranh Ngũ Hổ khá lộng lẫy uy linh nhưng cũng không kém phần hài hòa, độc đáo. Việc dựa trên nguyên lý ngũ hành để phối màu càng giúp bức tranh có nhiều ý nghĩa hơn.

Bố cục của bức tranh Ngũ Hổ

Bố cục của tranh dân gian Ngũ Hổ có thể dễ dàng thấy được chính là hình ảnh 5 con Hổ với sự đối xứng, quay vòng. Hổ ngồi chính giữa màu vàng (Hoàng Hổ) với sự đường bệ, oai phong, thể hiện cho bản lĩnh vững vàng, thành tín. Bên trái có 5 bảo kiếm thể hiện uy lực, bên phải có 5 lá cờ ngũ sắc thể hiện sự linh hoạt. Bên dưới là hình ảnh 2 chú Hổ Xanh và Đỏ, đứng trên bệ đá thể hiện sức mạnh của âm. Ngược, phía trên có Hổ Trắng và Hổ Đen bay trên làn mây thể hiện sức mạnh của dương. Khoảng trống giữa Hổ đen và trắng có hình mặt trời, ngôi sao chìm ẩn thể hiện không gian vũ trụ. Tất cả tạo nên một sự cân bằng về phong thủy cho bức tranh.

Ngoài ra, bố cục của bức tranh Ngũ Hổ cũng dễ thấy ở không gian đồng hiện cùng thời gian. Bốn con hổ ở góc tương ứng với các màu xanh – đỏ – trắng – đen tượng trưng cho Mộc – Hoả – Kim – Thuỷ, bốn phương Đông – Nam – Tây – Bắc, bốn mùa Xuân – Hạ -Thu – Đông. Những biểu tượng này tạo thành sự xoay vần của vũ trụ. Thế giới có nhiều màu sắc, đa dạng cùng vạn vật nhưng tựu chung lại vẫn nằm trong những mối quan hệ tương sinh tương tương khác, tương tác và hỗ trợ lẫn nhau.

Trong tranh Ngũ Hổ hàng Trống, bên cạnh bố cục về màu sắc cũng có bố cục về đường nét và cách tạo hình với sự khỏe khoắn, tính ước lệ cao. Đây cũng là đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật tranh Hàng Trống. Các hình khối được sắp xếp nổi bật nhưng không kém phần uyển chuyển. Kết hợp cùng các hình ảnh như mây ngũ sắc, đường cong gãy khúc… rất phù hợp với văn hóa Việt

Ý nghĩa bức tranh dân gian ngũ hổ Hàng Trống

Ý nghĩa tranh dân gian Ngũ hổ Hàng Trống gắn liền với nét văn hóa thờ cúng của người Việt. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, tục thờ hổ được người Việt khởi phát, duy trì từ thuở xưa, khi con người vẫn đang trong tình trạng săn bắt, hái lượm. Hổ chính là sức mạnh thiên nhiên gần gũi nhưng cũng đồng thời là tai họa đối với con người. Con người thường không dám nói thẳng tên mà gọi bằng “ông”: ông Hùm, ông Ba mươi, Chúa Sơn lâm…

Hình ảnh Hổ tượng trưng cho sức mạnh, quyền uy

Chính tâm lý này đã sản sinh ra những tục thờ Hổ hay đền thờ Hổ. Ở một khía cạnh tích cực thì việc đánh cọp, xử cọp cũng thể hiện sự chinh phục thiên nhiên. Đồng thời, dân gian cũng thần thánh hóa Hổ và cho rằng chúng có sức mạnh thiêng liêng, diệt trừ ma quỷ. Tranh ngũ Hổ Hàng Trống với hình ảnh 5 chú hổ tụ hợp còn thể hiện sự sum vầy, đầy đủ, với tâm lý được che chở, yên tâm.

Trong phong thủy, Tranh Ngũ Hổ Hàng Trống biểu tượng cho sự may mắn, cát lành và bình an. Hình ảnh những chú hổ được vẽ với các màu sắc khác nhau, tượng trưng cho Ngũ hành thể hiện sự cân đối, điều hòa trong cuộc sống. Bên cạnh đó, hình ảnh linh vật Hổ cũng gắn liền với quyền uy và sức mạnh, biểu tượng thiêng liêng và uy linh. Bởi vậy, tranh Ngũ Hổ thường được treo trong các đền chùa, miếu mạo, có tác dụng xua đuổi tà khí, giúp tăng cường nguồn sinh khí, mang lại sức khỏe, may mắn.

Hình ảnh linh vật Hổ trong đời sống hiện nay

Ngày nay, bức tranh Ngũ Hổ hàng Trống vẫn nổi tiếng trong đời sống của người Việt, được nhiều biết đến, trân trọng và giữ gìn nét văn hóa, tâm linh của người Việt. Hình ảnh Hổ cũng được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực trong đời sống. Trong đó tiêu biểu phải kể đến lĩnh vực phong thủy.

Bên cạnh những tượng khắc đá hình linh vật Hổ để trấn trạch an gia, người ta cũng thường mua các tượng linh vật hổ để bài trí trong nhà, trên bàn làm việc để hút may mắn, tài lộc cũng như hanh thông hơn về đường công danh, sự nghiệp. Tùy vào tuổi, mệnh của mỗi người mà có các lựa chọn tượng Hổ với các chất liệu, dáng thế khác nhau. 

Tượng Hổ uy phong mạ vàng

Tượng Hổ Phong thủy mạ vàng

“Năm Nhâm Dần 2022, Golden Gift Việt Nam ra mắt bộ sưu tập tượng Hổ mạ vàng với các dáng thế khác nhau, thích hợp để bài trí ở phòng khách, phòng làm việc giúp gia chủ có thêm vận khí tốt lành, đề phòng tiểu nhân hãm hại. Tượng Hổ được chế tác thủ công từ kim loại quý, mạ vàng thật bên ngoài nên càng phát huy được tác dụng phong thủy tốt hơn”, ông Quang Tú, đại diện thương hiệu quà tặng mạ vàng Golden gift Việt Nam chia sẻ.

Tượng Hổ tài lộc mạ vàng

Các mẫu quà tặng tượng Hổ như Hổ phong thủy, Hổ uy phong, Hổ Tài lộc… đều được chế tác khéo léo, tinh xảo, thể hiện sự uy dũng, dũng mãnh của linh vật Hổ. Sắc vàng lấp lánh của quà tặng cũng là điểm đặc biệt giúp tượng Hổ trở thành món quà tặng Sếp, khách hàng, người thân độc đáo trong năm mới Nhâm Dần sắp tới. Ngoài ra, các bức tranh Hổ tái hiện hình ảnh Chúa Sơn Lâm cũng là lựa chọn mới cho những khách hàng thích dòng tranh treo tường.

Tranh Hổ vàng với những chi tiết được chế tác tinh xảo

Đỗ Trang/ Golden Gift Việt Nam