Phân biệt ngày lễ Vu Lan báo hiếu và cúng cô hồn Rằm tháng 7

Trên thực tế, đây là hai lễ hoàn toàn khác biệt với những điển tích khác nhau. Lễ Vu Lan báo hiếu không phải là tên gọi khác của lễ cúng cô hồn (lễ xá tội vong nhân) và ngược lại. Cùng Golden Gift Việt Nam tìm hiểu về nguồn gốc ra đời và cách phân biệt hai ngày lễ quan trọng trong tâm linh của người Việt.

Những thông tin về lễ Vu Lan báo hiếu

Ngày Rằm tháng 7 hàng năm được gọi là ngày lễ Vu Lan hay ngày “Báo hiếu cha mẹ”. Vì tổ chức theo âm lịch nên mỗi năm ngày lễ Vu Lan tương ứng với lịch dương sẽ khác nhau. Lễ Vu Lan 2023 dương lịch sẽ rơi vào ngày thứ 4, 30/8.

Nguồn gốc Lễ Vu Lan gắn với tích về Mục Kiền Liên, đệ tử của Đức Phật, là một vị tôn giả tu luyện được nhiều phép thần thông, được liệt vào hạng thần thông đệ nhất trong hàng đệ tử của Phật. Ông được đức Phật chỉ cách cúng chư tăng vào dịp Rằm tháng 7 để cứu mẹ thành công, thoát khỏi đau khổ, hành hạ ở địa ngục. Từ đó mà ngày lễ Vu Lan ra đời. ►Xem thêm: Ý nghĩa và nguồn gốc của lễ Vu Lan

Theo tích ấy, vào dịp tháng bảy hằng năm, tín đồ Phật giáo tổ chức cúng, dâng phẩm vật lên Tam Bảo để cầu nguyện cho ông bà, cha mẹ được siêu thoát. Đó là một hình thức để báo hiếu cho những người thân đã mất trong gia đình.

Ngày nay, lễ Vu Lan báo hiếu không chỉ là ngày dành cho các Phật tử đó mà là mùa báo ân, báo hiếu của tất cả những người con dành cho bố mẹ đã sinh thành và dưỡng dục mình; dịp để mọi người tìm về nguồn gốc, cội nguồn của chính mình.

Những điều nên làm trong ngày lễ Vu Lan bao gồm: làm lễ cúng dường, lễ cầu siêu, làm phúc bố thí, phóng sinh để tích phước cầu an, cầu mong cho cha mẹ được tăng phúc tăng thọ, hóa giải nghiệp chướng… Đồng thời, mỗi người thường cài lên áo một bông hoa hồng: Màu đỏ cho những người còn cha mẹ, để tự nhắc nhở hãy cố gắng hết lòng vâng lời, hiếu kính, lễ phép với cha mẹ. Bông hoa hồng màu trắng cho ai đã mất mẹ (cha), như một sự nhắc nhở không bao giờ quên ơn cha mẹ, đồng thời giữ nề nếp gia phong anh em hòa thuận.

Lễ cúng cô hồn và ngày xá tội vong nhân

Nguồn gốc của tháng cô hồn được cho là bắt nguồn từ câu chuyện giữa đại đệ tử của Đức Phật là Tôn giả A Nan Ðà, với một con quỷ miệng lửa (diệm khẩu) hay quỷ mặt cháy (diệm nhiên).

Vào một buổi tối, Đức A Nan Đà đang ngồi trong tịnh thất thì thấy một con ngạ quỷ thân thể khô gầy, cổ nhỏ mà dài, miệng nhả ra lửa bước vào nói rằng 3 ngày nữa A Nan Đà sẽ chết và cũng trở thành quỷ miệng lửa như nó. Quỷ đói nói: “Nếu muốn tránh thì ngày mai ông phải thí cho lũ ngạ quỷ chúng tôi mỗi đứa một hộc đồ ăn, và cúng dường Tam bảo giúp chúng tôi để chúng tôi được tái sinh vào cõi trên và ông cũng được tăng thọ”. Nghe vậy Tôn giả A Nan Đà đem chuyện bạch với Ðức Phật và được Đức Phật truyền cho bài chú gọi là “Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Ðà La Ni”, đem tụng trong lễ cúng để được thêm phước. Y theo lời báo của quỷ miệng lửa, A Nan Đà sau đó làm theo, cúng quỷ đói và đọc bài chú Đức Phật truyền cho nên mới thoát được kiếp nạn.

Theo tục lệ dân gian, cúng lễ tháng cô hồn là một nghi thức nhân văn. Bên cạnh việc thắp hương thờ cúng tổ tiên, nhiều gia đình còn cầu nguyện cho những linh hồn sa cơ, những vong linh ẩn dật cô độc, không nơi nương tựa tìm được chốn đầu thai, thoát khỏi cảnh không chốn dung thân ở nhân gian.

Tục cúng tháng cô hồn bắt nguồn từ sự tích này nên ngày nay người ta vẫn nói cúng cô hồn là Phóng diệm khẩu, với nghĩa gốc là “thả quỷ miệng lửa”. Về sau, lại được hiểu rộng thành các nghĩa khác như: Tha tội cho tất cả những người chết (xá tội vong nhân) hoặc cúng thí cho những vong hồn vật vờ (cô hồn).

Như vậy, dù đều trùng vào ngày Rằm tháng 7 âm lịch nhưng lễ Vu Lan và lễ cúng cô hồn là hai lễ hoàn toàn khác nhau về mặt nguồn gốc. Tuy nhiên, cả hai lễ này đều chứa đựng ý nghĩa và giá trị nhân văn sâu sắc: khuyến khích con người làm điều thiện, điều phúc, báo hiếu cho cha mẹ, ân nhân, phát huy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Bên cạnh đó, trong ngày Rằm tháng 7, nhiều người còn lựa chọn mua những vật phẩm phong thủy để cầu mong may mắn cho các thành viên trong gia đình, xua đuổi tà khí trong ngày “mở cửa địa ngục”. Những người con sẽ tặng cho bố mẹ món quà lễ Vu Lan ý nghĩa mong cha mẹ mạnh khỏe, hạnh phúc và mãi bình an.

Thu Trang/Golden Gift Việt Nam